Rolnictwo: Zmiana sposobu prowadzenia gospodarstwa rolnego w celu adaptacji do zmian klimatu

11 minut(y) czytania

Zaktualizowano dnia: 08 May 2021

Zmiany klimatu zagrażają produkcji żywności . Nasz system rolniczy jest w dużym stopniu uzależniony od środowiska fizycznego i choć rolnicy są przyzwyczajeni do zmian pogody , wielu z nich już teraz zgłasza trudności z powodu nieprzewidywalnych warunków pogodowych i sezonowych . Z kolei te zmiany klimatyczne zmieniają potem dotkliwość oraz rozkład chwastów i chorób upraw . Co jeszcze bardziej zwiększa presję wobec naszych systemów produkcji żywności, według oczekiwań liczba ludności przekroczy 9,7 miliarda do 2050 r. (zob. rozdział „Problem z rolnictwem” w ramach naszego kursu „Żywność i rolnictwo”!). To wyraźny sygnał, że musimy działać szybko.

Image of Dlaczego rolnictwo musi dostosować się do zmieniającego się klimatu — Dlaczego rolnictwo musi dostosować się do zmieniającego się klimatu

Bez adaptacji zmiany klimatu mogłyby zmniejszyć plony na świecie nawet o 5-30% do 2050 r. . Z drugiej strony rolnicy, którzy dostosowują się poprzez zmianę terminów sadzenia i stosowanych odmian upraw oraz zarządzanie zaopatrzeniem w wodę mogliby uzyskać plony większe o 7-15% w porównaniu z obecnymi wskaźnikami produkcji . Należy jednak pamiętać, że wraz z ogrzewaniem planety (od 1 do 2°C w regionach umiarkowanych i 1,5 do 3°C w regionach tropikalnych ) adaptacja staje się trudniejsza i daje mniej korzyści .

Image of Przewidywane zmiany w zakresie plonów przy zastosowaniu adaptacji i bez niej — Przewidywane zmiany w zakresie plonów przy zastosowaniu adaptacji i bez niej

Jak mogłaby wyglądać adaptacja?

Na całym świecie rolnictwo może być bardzo różne – od zbioru żurawin na mokradłach po produkcję mleka z wielbłądów . Oznacza to, że rolnicy mogą dostosować się na przeróżne sposoby . Nawet proste zmiany mogą mieć duże znaczenie . Na przykład francuskie winnice zbierają teraz swoje winogrona 30 dni wcześniej niż 50 lat temu , a 41% europejskich plantatorów winorośli jest skłonnych do uprawy nowych odmian winogron odpowiadających klimatowi .

Image of Pory zbiorów zmieniają się ze względu na zmiany klimatu — Pory zbiorów zmieniają się ze względu na zmiany klimatu

Adaptacja w rolnictwie może również pociągać za sobą znacznie większe zmiany wpływające na sposób prowadzenia gospodarstwa – od przejścia na zrównoważone metody gospodarowania gruntami do zakupu ubezpieczenia dla upraw . Niezależnie od ich wielkości, decyzje adaptacyjne sprawiają, że gospodarstwo staje się bardziej odporne na zmiany, związane z klimatem czy też nie .

Image of Jak wygląda adaptacja w różnych typach rolnictwa — Jak wygląda adaptacja w różnych typach rolnictwa

Kiedy powinniśmy zacząć?

Od kiedy tylko ludzie uprawiają ziemię, adaptacja jest sposobem na życie. Adaptacja obejmuje reagowanie na wszelkiego rodzaju zmiany środowiskowe i społeczne . Jeśli chodzi o zmiany klimatu, możemy zastosować podobne podejście, testując teraz rozwiązania i rozwijając je wraz ze zdobywaniem większej wiedzy . W takich miejscach jak Afryka Subsaharyjska przewiduje się jednak, że systemy rolnicze przekroczą punkty krytyczne w ciągu najbliższych 5-20 lat . Punkty krytyczne oznaczają progi, których przekroczenie prowadzi do nagłych i szybkich zmian warunków środowiskowych . Jeśli chcemy uniknąć tych punktów bez powrotu, będziemy prawdopodobnie potrzebować natychmiastowych i transformacyjnych zmian .

Image of Monitorowanie adaptacji — Monitorowanie adaptacji

Jakie są bariery dla adaptacji?

Najbardziej oczywistą barierą dla adaptacji jest koszt. Organizacja Narodów Zjednoczonych szacuje, że do 2030 r. dostosowanie rolnictwa (w tym leśnictwa i rybołówstwa) do zmian klimatu będzie kosztowało od 11,3 do 12,6 mld dolarów . Niektórzy naukowcy uważają, że ta liczba może być 2-3 razy wyższa !

Istnieją również inne wyzwania, w tym brak świadomości publicznej , rywalizacja o użytkowanie gruntów między przemysłami i rodzaj dostępnej technologii pomagającej rolnikom w adaptacji .

Jak zachęcać do adaptacji?

1. Szaleni naukowcy czy owocne badania?

Istnieje cała dziedzina nauki poświęcona udoskonalaniu praktyk rolniczych, zmniejszeniu wpływu rolnictwa na środowisko oraz zapewnieniu wystarczającej ilości żywności dla wszystkich. Jeśli chcemy zrealizować te cele, musimy sfinansować tę naukę . Rzeczywiście, każdy dolar zainwestowany w badania nad adaptacją rolnictwa może oznaczać dla regionów rozwijających się zysk od 3,7 do 5,2 dolara w skali długoterminowej .

Inżynierowane genetycznie uprawy (GE) to doskonały przykład na to, jak badania w dziedzinie rolnictwa mogą pomóc nam dostosować się do zmian klimatu .

Technologia GE wyprodukowała rośliny uprawne, które mogą wytrzymać wyższe temperatury, niedobór wody i epidemie chorób . Oprócz wprowadzenia tych nowych odmian inżynieria genetyczna może zwiększyć różnorodność genetyczną gatunku, tworząc nowe odmiany określonych genów .

Image of Uprawy GEO mogą mieć wiele różnych właściwości — Uprawy GEO mogą mieć wiele różnych właściwości

Badania oparte na danych oferują również obiecujące rozwiązania – od opracowania precyzyjnie dopracowanych prognoz pogodowych po bardziej szczegółowe mapy gleb – wszystkie z nich wykorzystują dokładniejsze, przekazywane w czasie rzeczywistym informacje, aby pomóc rolnikom zdecydować o najlepszych metodach adaptacji. Badania te są naprawdę pomocne, ponieważ im więcej informacji mamy, aby podejmować decyzje, tym większe jest prawdopodobieństwo, że dokonamy właściwych wyborów adaptacyjnych .

2. Zarządzanie i polityka

Działania rządu są częścią tzw. podejścia odgórnego . Choć wspólnoty i przedsiębiorstwa mogą dążyć do zmian w zakresie adaptacji, rządy nadal kontrolują sytuację . Dzieje się tak dlatego, że tworzą one przepisy i polityki, które z kolei ułatwiają (lub utrudniają) rolnikom adaptację.

Image of Potrzebne będzie podejście oparte na współpracy, aby doszło do odpowiedniej adaptacji — Potrzebne będzie podejście oparte na współpracy, aby doszło do odpowiedniej adaptacji

Rządy mają również znaczenie dla finansowania rolnictwa. W latach 2014-2016 rządy przekazywały sektorowi rolnemu łącznie 568 mld USD rocznie . Obecnie, bardziej niż kiedykolwiek, to wsparcie finansowe musi uwzględniać koszty adaptacji naszego sposobu uprawiania ziemi.

Jaka konkretnie polityka mogłaby zatem pomóc? Od lat dziewięćdziesiątych XX w. skupiamy się na systemach, w ramach których rządy płacą zarządcom gruntów za poprawę stanu ich lokalnych ekosystemów . Analizy konkretnych przypadków pokazują, że wyraźne określenie skutków środowiskowych tych programów (np. lepsza jakość wody, większa bioróżnorodność) zmniejsza prawdopodobieństwo niepowodzenia. Tam, gdzie programy odnoszą sukces, tego rodzaju polityka pomaga rolnikom bardziej uodpornić się na zmiany klimatu .

3. Gospodarka

Programy rządowe nie są jedynym sposobem, w jaki możemy finansować przystosowanie się do zmian klimatu: inne organizacje, w tym banki i przedsiębiorstwa prywatne, również szukają sposobów, by pomóc ludziom w adaptacji.

Program finansowania ryzyka klęsk żywiołowych w Afryce realizuje ten cel, określając ryzyko związane ze zmianami klimatu i starając się zminimalizować straty finansowe wynikające z klęsk żywiołowych . Częściowo działa to poprzez system ubezpieczeń, który wypłaca rolnikom odszkodowania w przypadku katastrofy związanej z klimatem . Poza korzystaniem z podobnych programów rolnicy mogą również dostosować się poprzez znalezienie nowych sposobów zarabiania pieniędzy poza tradycyjnym rolnictwem . Potencjalne opcje obejmują turystykę lub realizację projektów dotyczących energii odnawialnej .

Image of Dywersyfikacja jest również możliwą strategią adaptacyjną dla rolników. — Dywersyfikacja jest również możliwą strategią adaptacyjną dla rolników.

4. Dzielenie się najlepszymi praktykami – powiedz znajomym!

Na poziomie indywidualnym wielu rolników mierzy się z problemami klimatycznymi poprzez „oddolne” podejście do adaptacji . Działa to poprzez tworzenie sieci kontaktów, w której sąsiadujący rolnicy dzielą się rozwiązaniami i uczą się od siebie nawzajem .

W Nowej Zelandii rolnicy „modelowi” pomagają wpływać na inne osoby, by wdrażały adaptacje ; W Nigrze ponowne zalesianie prowadzone przez rolników doprowadziło do dziesięciokrotnie większej pokrywy drzewnej (w celu zwalczania skutków gwałtownych powodzi) oraz zwiększenia plonów i żyzności gleby .

Image of Przyjazni rolnicy mają kluczowe znaczenie dla rolnictwa adaptacyjnego — Przyjazni rolnicy mają kluczowe znaczenie dla rolnictwa adaptacyjnego

Kolejnym krokiem jest wymiana tych pomysłów z badaczami i organizacjami na szczeblu krajowym i międzynarodowym, aby rolnicy byli częścią procesów decyzyjnych wpływających na ich ziemię i źródło utrzymania .

Niektóre grupy – a mianowicie kobiety, młodzież i ludność autochtoniczna – są nieproporcjonalnie bardziej dotknięte skutkami złego zarządzania środowiskiem . Badania pokazują, że włączenie tych grup do procesu decyzyjnego może prowadzić do lepszych wyników dla ludzi i planety . Na przykład wylesianie w Amazonii jest 2-3 razy niższe na obszarach, na których ludność rdzenna ma prawo do swojej ziemi . Możemy zatem dostosować się poprzez prawne uznanie praw autochtonów i wykorzystanie ich wiedzy do radzenia sobie ze zmianami klimatu i zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywnościowego w przyszłości . Poza tymi społecznościami wyposażenie większej liczby kobiet w lepszą wiedzę i narzędzia mogłoby zwiększyć wydajność rolną w krajach rozwijających się o 2,5-4%, co wystarczyłoby, aby wyżywić ponad 100 milionów ludzi !

Image of Luka plonów wynikająca z płci — Luka plonów wynikająca z płci

Co teraz?

Dowiedzieliśmy się, że potrzebujemy ludzi, technologii i badań, które pozwolą nam na adaptację praktyk rolniczych. Oprócz działań rządów i banków międzynarodowych musimy zadbać o to, by rolnicy mieli możliwość decydowania o tym, w jaki sposób produkujemy żywność, teraz i w przyszłości. Łącząc badania naukowe i lokalne techniki rolnicze możemy lepiej zrozumieć, jak wspierać płynne przejście na rolnictwo odporne na zmiany klimatu .

Następny rozdział